Son zamanlarda, yapay zekâ (artificial intelligence) tarafından üretilen aktör Brad Pitt’in görüntülerini kullanan dolandırıcılar tarafından yaklaşık 830 bin dolar dolandırılan bir Fransız kadın hakkında okumuş olabilirsiniz. Bu, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin karşılaşması muhtemel bir durum olmasa da, kötü niyetli aktörlerin dolandırıcılık amaçları için yapay zekâyı kullandıklarına dair yadsınamaz bir gerçeğe işaret etmektedir. Dünya Ekonomik Forumu yakın zamanda “üretken yapay zekânın [generative artificial intelligence] yükselişi, özellikle kimlik hırsızlığı ve dolandırıcılık olmak üzere siber suçun ölçeğini ve karmaşıklığını önemli ölçüde artırdı.” dedi[1].
Yapay zekânın kullanımı yaygınlaştıkça ve yetenekleri daha karmaşık hale geldikçe, risk ve dolandırıcılık (risk and fraud) uzmanlarının yarattığı dolandırıcılık riskini yönetmeleri gerekir. Yapay zekâ, etkileri bu uzmanların özel dikkatini gerektirecek yeni riskler ortaya koymaktadır. Yapay zekâyı iş akışlarına dâhil etmek, risk ve dolandırıcılık uzmanlarının bu riskleri yönetmesine yardımcı olabilir.
Tüm bunlar, yapay zekâ destekli geleceğe üç temel alanda doğru şekilde hazırlanmakla mümkündür.
- Değişimi Kucaklama [embrace change]
Yapay zekâ yeni dolandırıcılık riski türleri yaratırken, faydaları tehlikelerinden çok daha fazladır. Aslında, 2024 tarihli Profesyonel Hizmetlerde Üretken Yapay Zekâ raporunda[2] ankete katılan kurumsal risk ve dolandırıcılık departmanlarının yüzde 30’u kuruluşlarının üretken yapay zekâ kullandığını veya kullanmayı planladığını söylemektedir. Bu profesyoneller, yapay zekânın iş akışlarını nasıl daha verimli hale getirebileceğini görüyor. Risk ve dolandırıcılık profesyonelleri, büyük veri kümelerini analiz etmek ve dolandırıcılığı daha hızlı tespit etmek için kalıpları belirlemek amacıyla yapay zekâyı kullanabilirler. Ayrıca değerli sektör içgörülerini ortaya çıkarmak için yapay zekâ araçlarını etkinleştirebilirler.
Tüm bunlar söylendiğinde, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin yapay zekâ kullanımıyla ilgili birçok risk endişesi vardır. Giderek daha karmaşık hale gelen dolandırıcılık bu endişelerden sadece biridir. Thomson Reuters’in Üretken Yapay Zekâ raporuna göre, aşağıdaki gibi endişeler yapay zekâ benimsenmesinin önünde engel olabilir:
- Bir yapay zekâ aracının yanlış yanıtlar verme potansiyeli;
- Üretken yapay zekâ araçlarına yüklenen hassas verilerin gizliliği ve mahremiyeti,
- İlgili yasa ve yönetmeliklere uyum.
Bunlar meşru endişelerdir. Ancak risk ve dolandırıcılık uygulayıcılarının yapay zekânın sunabileceği faydaları ve fırsatları benimsemesini engellememelidir.
Yapay zekâyı sorumlu bir şekilde nasıl kullanabiliriz?
Bu profesyoneller, kuruluşlarının yapay zekâ araçlarını etik ve sorumlu bir şekilde kullanmasını sağlamak için çalışarak yapay zekâ risklerini yönetmek için çok şey yapabilirler. Bu, risk ve dolandırıcılık uygulamalarında özellikle endişe vericidir çünkü yapay zekânın kendisi dolandırıcıların cephaneliğinde güçlü bir silah olabilir. Bu zorluğa, yapay zekâ kullanımına ilişkin düzenlemelerin hâlâ ortaya çıkıyor olması da eklenmektedir. Sonuçta bu hâlâ gelişen bir teknolojidir. Ve yapay zekânın “öğrenmesine” ve gelişmesine olanak tanıyan büyük dil modellerini kullanması göz önüne alındığında, neredeyse şaşırtıcı bir hızda gelişmektedir.
Yapay zekânın kullanımıyla ilgili etik ve düzenleyici sorunları yönetmek ve bunlara uymak için profesyonellerin iki temel yolu vardır:
- İnsan gözetimini ve müdahalesini sürdürmek. Kuruluşlar, ilgili profesyonellerin aracın çıktısını gözden geçirdiğinden emin olmak için protokoller oluşturmalıdır.
- Şirket içi kurallar ve eğitim oluşturmak. Yapay zekâyı kullanan tüm çalışanlar, yapay zekânın etik kullanımı hakkında eğitilmelidir.
Risk ve dolandırıcılık uzmanları, yapay zekânın giderek daha fazla sektör ve devlet denetimine maruz kalmasıyla birlikte teknolojik ve düzenleyici değişiklikler konusunda güncel kalmalıdır.
- Yeni Teknolojiyi Araştırma [research new technology]
Bu riskleri ve endişeleri yatıştırmaya yardımcı olmak için, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin doğru türde yapay zekâ araçlarına ihtiyacı vardır. Böyle bir araç önemli, ölçülebilir faydalar sağlamalıdır. Thomson Reuters’ın Üretken Yapay Zekâ raporunda ankete katılan risk ve dolandırıcılık profesyonelleri, yapay zekânın otomatikleştirebileceği ve hızlandırabileceği aşağıdaki kullanım durumlarını belirlemiştir:
- Risk değerlendirmesi ve raporlama;
- Bilgi yönetimi;
- Belge taslağı hazırlama, inceleme ve özetleme;
- Finans (bu, kurumsal risk uzmanları tarafından bir kullanım örneği olarak gösterilmiştir),
- Sözleşme taslağı hazırlama ve hukuki araştırma (bu kullanım örnekleri özellikle devlet risk uzmanları için ilgi çekicidir).
Profesyonellerin yapay zekâ riskini yönetebilmesinin temel yollarından biri, düzenlemelerdeki değişiklikler ve sektörün en iyi uygulamaları hakkında zamanında ve doğru verilere erişebilmektir. Yapay zekânın otomasyon yetenekleri bu bilgileri hızlı bir şekilde iletmeye yardımcı olabilir. İyi tasarlanmış bir yapay zekâ aracı ayrıca belgelerdeki ve araştırmalardaki insan hatasını sınırlayabilir. Ve yine, profesyonel düzeydeki yapay zekâ teknolojisi, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin riski yönetmesine ve değerlendirmesine yardımcı olmalıdır. Bu yetenek, gelişmiş dolandırıcılık tespiti ve önlemeyi içermelidir.
Bir yapay zekâ asistanında nelere dikkat edilmeli?
Bu koşullar göz önüne alındığında, risk ve dolandırıcılık uzmanları potansiyel yapay zekâ araçları üzerinde titiz bir durum tespiti yapmak isteyecektir. İncelenen teknolojinin yukarıda listelenen görevleri hızlandırıp hızlandıramayacağını ve bunu güvenilir bir şekilde yapıp yapamayacağını belirlemelidirler; bu arada yapay zekâ dolandırıcılık riskini yönetmelerine yardımcı olmaya devam etmelidirler. Özellikle yakından incelenmeyi hak eden bir yapay zekâ türü, profesyonellerin zamanlarının daha kârlı kullanımlarına odaklanabilmeleri için gerekli ancak zaman alıcı işleri otomatikleştiren dijital bir araç olan üretken yapay zekâ asistanıdır.
Risk ve dolandırıcılık uzmanlarının durum tespiti yaparken sormaları gereken birkaç temel soru şunlardır:
- Araç güvenilir bilgilere erişecek ve bunları sağlayacak mı? Bir üretken yapay zekâ asistanı güvenilir sektör kaynaklarından verilere erişmeli ve güvenilmez içeriklerden potansiyel olarak yanlış veya eksik “cevaplar” toplamamalıdır.
- Teknoloji geliştiricisi, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin karşılaştığı zorlukları anlıyor mu? Satıcı, bu profesyonellerin alanlarında dolandırıcılık riski ve etik kaygılar konusunda derin bir bilgiye sahip olduğunu kanıtlayabilmelidir.
- Satıcının yapay zekâ yeteneği ne kadar deneyimli? Aracı sunan şirketin yapay zekâ geliştirme konusunda kapsamlı bir geçmişi var mı? Yeni zorluklar ve ihtiyaçlar ortaya çıktıkça güncelleme ve yenilik yapma yeteneğini gösterebilir mi?
- Araç verileri korumaya nasıl yardımcı oluyor? Risk ve dolandırıcılık uzmanları, sonuçta kuruluşlarını ve müşterilerini yapay zekâ destekli dolandırıcılık riskine atmak istemezler.
- Öğrenmeye Devam Etme [continue to learn]
Tekrar ediyoruz, yapay zekâ sürekli değişmektedir. Bu, risk ve dolandırıcılık profesyonelleri ve onları istihdam eden kuruluşların bu değişiklikler konusunda güncel kalmasını önemli hale getirmektedir. Bu, yapay zekâyı profesyonellerin iş akışlarına başarıyla dâhil etmenin önemli bir parçasıdır. İşte yapay zekânın etkisine hazırlanmanın ve teknolojinin faydalarını optimize etmenin bazı pratik yolları:
3.1. Yapay zekâ gruplarına katılma (join artificial intelligence groups)
Bu gruplar, risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin meslektaşlarıyla içgörülerini, tökezlemelerini ve başarı hikâyelerini paylaşmalarına olanak tanır. Bu profesyonellerin kendi sektörlerinde veya alanlarında gruplar aramaları özellikle faydalıdır. Bu tür grupların çoğu, ek ağ kurma ve öğrenme fırsatları sağlayabilen konferanslar ve web seminerleri düzenler.
3.2. Sanal veya şahsen eğitimlere ve kurslara iştirak etme (attend tutorials and courses, virtually or in person)
Profesyoneller, mesleki uygulamalarına en uygun dersleri sunan eğitim ve öğretim platformlarına odaklanmak isteyecektir. Yapay zekâ eğitimi ve öğretimi, teknolojinin kendisi gibi, zamanla yeni riskler (ve faydalar) ortaya çıktıkça ve öğrenilecek yeni dersler çıktıkça gelişecektir. Risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin daha fazla bilgi edinmesi muhtemel beceriler arasında veri analizi (çünkü yapay zekânın gücü temel olarak veride kök salmıştır) ve veri güvenliği (çünkü tescilli verilerin korunması gerekir) yer almaktadır.
3.3. Yapay zekâ raporları, blogları ve diğer bilgi kaynaklarını takip etme (keep up with artificial intelligence reports, blogs, and other information sources)
Bu yazılı materyaller, yapay zekâ teknolojisinin mevcut kullanım durumları ve risk ve dolandırıcılık profesyonellerinin uygulamaları üzerindeki gelecekteki etkileri hakkında eyleme geçirilebilir anlama kapasiteleri sağlayan raporlar ve makaleler içerir. Yeni ürünler hakkındaki tartışmalar, başka bir yararlı bilgi kaynağını temsil eder.
Öğrenmeye devam ederek, risk ve dolandırıcılık uzmanları kuruluşlarının yapay zekânın geleceğiyle güvenle yüzleşebilmelerini ve kullanımından kâr elde edebilmelerini sağlar. Bu çabalar, etik yapay zekâ kullanımıyla ilgili düzenlemelere ve sektör standartlarına uyumu sürdürmeyi içerir. Aynı derecede önemli olarak, bu uzmanlar, dolandırıcılığın faili yapay zekâ tarafından yaratılmış bir Hollywood yıldızı olmasa bile, yapay zekânın yapay zekâ dolandırıcılık riskini yönetme yeteneklerini en üst düzeye çıkarabilirler.
[1]<https://www.weforum.org/stories/2025/01/how-ai-driven-fraud-challenges-the-global-economy-and-ways-to-combat-it/>.
[2]<https://www.thomsonreuters.com/en/reports/2024-generative-ai-in-professional-services>.
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.