Giriş
2026 yılında yürürlüğe girecek yeni yasa, Avrupa Birliği (AB) Yapay Zekâ Yasası ile benzer bir yaklaşım benimsemektedir. Colorado, Mayıs ayında valisinin Colorado Yapay Zekâ Yasası’nı imzalayarak kapsamlı Yapay Zekâ Yasası bitiş çizgisini geçen ilk eyalet olmuştur. Bu yazıda, yeni yasanın ayrıntıları ile şirketlerin bilmesi gerekenler araştırılmaktadır.
Colorado, 17 Mayıs 2024 tarihinde Colorado Yapay Zekâ Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle yapay zekânın (artificial intelligence) düzenlenmesi gibi zor bir alana cesurca adım atmıştır. Resmi olarak “Senato Tasarısı-205” olarak da anılan bu çığır açan yasa, risk temelli bir yaklaşım benimsemek ve yapay zekâ etki değerlendirmesi ile ilgili kurallar oluşturmak da dâhil olmak üzere AB Yapay Zekâ Yasası ile benzerlikler taşımaktadır.
2026 yılında yürürlüğe girecek olan söz konusu yasa, “yüksek riskli yapay zekâ sistemleri” geliştiricilerinin ve kullanıcılarının yasal uyum önlemleri almalarını ve tüketicileri yapay zekâ önyargısının tehlikelerinden korumalarını gerektirecektir. Colorado Yapay Zekâ Yasası’na (Colorado Artificial Intelligence Act) uyulmaması, aldatıcı ticaret uygulamalarına girişmek nedeniyle ağır para cezalarına yol açabilir.
Yüzüncü Yıl Eyaleti’nde bir Yapay Zekâ yasasının yürürlüğe girmesi, 2024’te yapay zekâ kullanımını düzenlemeye yönelik ülke çapındaki bir eğilimin doruk noktasıdır ve üç “C” bu sorumluluğu üstlenmiştir: California, Connecticut ve Colorado. California, önerilen otomatik karar verme teknolojisi (automated decision-making technology) düzenlemeleri konusunda yavaş ilerleme kaydederken, Connecticut’ın iddialı yapay zekâ yasası (SB 2), Vali Ned Lamont’un veto tehdidiyle raydan çıkmıştır.
Sonunda Colorado’nun ‘Senato Tasarısı-205’i bitiş çizgisini geçen tek at olmuştur. Diğer iki eyalet olan Utah ve Tennessee de bu yıl özellikle üretken yapay zekâ ve derin sahtekârlıkları düzenlemeye odaklanan yapay zekâ ile ilgili eyalet yasalarını kabul etmiştir. Bu, Colorado Yapay Zekâ Yasası’nı yapay zekânın geliştirilmesi, kullanılması ve önyargıların azaltılmasına yönelik kurallar ve güvenceler içeren ilk kapsamlı Amerika Birleşik Devletleri (ABD) eyalet yasası haline getirmektedir.
1. Colorado yasalarına göre düzenlenen yapay zekâ sistemleri
Colorado Yapay Zekâ Yasası, Mart 2024’teki AB Yapay Zekâ Yasası’nın neredeyse kelimesi kelimesine aynısı olan geniş “yapay zekâ sistemi” tanımını büyük ölçüde benimsemiştir. Aşağıda da gösterildiği gibi, Colorado Yapay Zekâ Yasası ile teknolojiden bağımsız bir duruş sergilenmekte ve yapay zekâ hızla ilerledikçe geçerliliğini yitirmemesi için bilinçli olarak geniş bir tanım belirlenmektedir:
Colorado yasası, AB Yapay Zekâ Yasası’nın risk temelli yaklaşımını takip etmekle birlikte, özel sektörde “yüksek riskli yapay zekâ sistemleri”nin kullanımına daha dar bir odağa sahiptir. Colorado’da yaşayanlar için bir yapay zekâ sistemi, aşağıdakilere erişimlerini veya alma koşullarını etkileyen “sonuç niteliğinde bir karar verirse veya bu kararın alınmasında önemli bir faktör ise” “yüksek risklidir”:
- Eğitim kaydı veya eğitim fırsatı;
- İstihdam veya istihdam fırsatı;
- Finansal veya borç verme hizmeti;
- Önemli bir devlet hizmeti;
- Sağlık hizmetleri;
- Konut;
- Sigorta,
- Yasal bir hizmet[1].
Gramm-Leach-Bliley Yasası’na (GLBA) tabi olan çalışan verilerini ve finansal kurumları muaf tutan 2023 tarihli Colorado Gizlilik Yasası’nın aksine, Colorado Yapay Zekâ Yasası, Colorado’da yaşayanların istihdam fırsatlarını veya finansal veya kredi hizmetlerine erişimlerini etkileyen algoritmik ayrımcılığı açıkça yasaklamaktadır. Ayrıca Colorado Yasası’ndaki “yüksek riskli yapay zekâ sistemleri” tanımı, diğer düşük riskli etkinliklerin yanı sıra kötü amaçlı yazılımdan koruma, siber güvenlik, hesap makineleri, spam filtreleme, web önbelleğe alma ve yazım denetimi için “düşük riskli yapay zekâ araçları” listesini hariç tutmaktadır.
2. Geliştiriciler ve dağıtımcılar
AB Yapay Zekâ Yasası, yapay zekâ sistemlerini geliştiren, kullanan ve dağıtan altı önemli oyuncunun tüm faaliyetlerini düzenlemek için kapsamlı bir çerçeve belirlerken, Colorado Yapay Zekâ Yasası, alanı yalnızca iki oyuncuyla sınırlandırmıştır:
- Yapay zekâ geliştiricisi (artificial intelligence developer): Colorado’da iş yapan ve bir yapay zekâ sistemini geliştiren veya kasıtlı ve önemli ölçüde değiştiren tüzel kişiliktir.
- Yapay zekâ dağıtıcısı (artificial intelligence deployer): Colorado’da iş yapan ve yüksek riskli bir yapay zekâ sistemi kullanan tüzel kişiliktir.
Colorado Yapay Zekâ Yasası uyarınca, yüksek riskli yapay zekâ sistemlerinin hem geliştiricileri hem de uygulayıcıları, tüketicileri algoritmik ayrımcılığın bilinen veya makul ölçüde öngörülebilir risklerinden korumak için makul özeni göstermelidir. Colorado Başsavcılığı’nın bir icra davası açması halinde, bir şirkete geliştirici veya dağıtımcıya yönelik yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde çürütülebilir bir karine sunulacaktır.
Yeni bir yüksek riskli yapay zekâ oluşturulduktan veya yüksek riskli bir yapay zekâ üzerinde kasıtlı ve önemli değişiklikler yapıldıktan sonra, bir yapay zekâ geliştiricisinin aşağıdaki yükümlülüklere uyması gerekir:
- Yapay zekâ talimatları (artificial intelligence instructions): Alt kullanıcılara, yüksek riskli yapay zekâ sistemlerinin kullanım amacı ve özellikleri ile ilgili açıklamalar ve belgeler sağlanmalıdır.
- Etki değerlendirmesinin kolaylaştırılması (impact assessment facilitation): Alt kullanıcılar (diğer adıyla yapay zekâ konuşlandırıcısı) tarafından etki değerlendirmesini kolaylaştırmak için ek belgeler veya bilgiler sağlanmalıdır.
- Kamuya açıklama (public disclosure): Geliştiricinin web sitesinde aşağıdakileri özetleyen güncel bir kamu beyanı bulundurulmalı ve yayınlanmalıdır: (i) kullanım ve lisans için ne tür yüksek riskli yapay zekâ geliştirdiği ve (ii) algoritmik ayrımcılık risklerini nasıl yönettiği.
- Olay raporlama (incident reporting): Herhangi bir algoritmik ayrımcılığın tespit edilmesi durumunda Colorado Başsavcılığına rapor verilmelidir.
Colorado Yapay Zekâ Yasası, yüksek riskli yapay zekânın alt kullanıcıları olan yapay zekâ uygulayıcıları için kamuya açıklama ve olay raporlama konusunda benzer yükümlülükler getirmektedir:
- Kamuya açıklama (public disclosure): Yüksek riskli yapay zekâ kullanımını özetleyen güncel bir kamu açıklaması dağıtımcının web sitesinde yayınlanmalıdır.
- Olay raporlama (incident reporting): algoritmik ayrımcılığın keşfi üzerine Colorado Başsavcılığı’na rapor verilmelidir.
Ayrıca bir yapay zekâ dağıtımcısının aşağıdaki gereksinimlere uyması gerekir:
- Risk yönetimi programı (risk management program): Yüksek riskli yapay zekâ kullanımlarını yöneten bir risk yönetimi politikası ve programı uygulanmalıdır.
- Etki değerlendirmesi (impact assessment): Yüksek riskli yapay zekâların mevcut kullanımına ilişkin bir etki değerlendirmesi yıllık olarak ve yüksek riskli yapay zekâda kasıtlı ve önemli bir değişiklik yapıldıktan sonraki 90 gün içinde gerçekleştirilmelidir.
- Tüketicilere yönelik kullanım öncesi bildirim (pre-use notice to consumers): Kullanımdaki yüksek riskli yapay zekâ sistemi hakkında bilgileri açıklayan bir beyanla tüketicileri bilgilendirilmelidir.
- Tüketici haklarının kamuya açıklanması (consumer rights disclosure): Colorado tüketicilerini, kullanım öncesi bildirim hakkı, veri gizliliği haklarını kullanma hakkı ve yüksek riskli yapay zekâ kullanımı nedeniyle olumsuz bir karar verilmesi durumunda açıklama hakkı da dâhil olmak üzere Colorado Yapay Zekâ Yasası kapsamındaki hakları konusunda bilgilendirilmelidir.
3. Muafiyet ve yaptırımlar
Colorado Yapay Zekâ Yasası, 50 veya daha az tam zamanlı çalışanı çalıştıran ve belirli koşulları karşılayan küçük ve orta ölçekli işletmeler olan yüksek riskli yapay zekâ uygulayıcılarına muafiyet sağlamaktadır. Bu kuruluşların bir risk yönetimi programı sürdürmeleri, etki değerlendirmesi yapmaları veya kamuya açıklama yapmaları gerekmemektedir ancak yine de özen yükümlülüğüne tabidirler ve ilgili tüketici bildirimlerini sunmak zorundadırlar.
Colorado Yapay Zekâ Yasası, Colorado Başsavcılığı’na münhasır icra yetkisi vermektedir. Colorado Yapay Zekâ Yasası’nın herhangi bir şekilde ihlali, Colorado Tüketiciyi Koruma Yasası marifetiyle uygulanan ağır para cezalarına tabi olan aldatıcı bir ticaret uygulaması teşkil eder. Colorado Tüketiciyi Koruma Yasasının “6-1-112.” maddesi, hâlihazırda 60 yaşın üzerindeki bir kişiye karşı aldatıcı bir ticaret uygulaması yapılması durumunda ihlal başına 20 bin ABD dolarına ve ihlal başına 50 bin ABD dolarına kadar para cezası uygulamaktadır.
Sonuç
Colorado Yapay Zekâ Yasası’nın 01 Şubat 2026 tarihinde yürürlüğe girmesi ve potansiyel olarak diğer eyaletler için bir plan görevi görmesi nedeniyle şirketlerin politika geliştirme, yapay zekâ denetimi ve değerlendirmesi ile yapay zekâ tedarikçi sözleşme yönetimi de dâhil olmak üzere yapay zekâ uyumu yol haritalarını planlamaya başlaması gerekmektedir. Yasal uyumu sağlamak ve olası düzenleyici ve operasyonel riskleri azaltmak için artık hazırlanmanın zamanı gelmiştir.
*Çevirenin Notu: Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sağladığı imkânla 1996-1998 döneminde bulunduğumuz Colorado eyaletinden başlayan “Rocky Mountain” ya da “Rocky Sıradağları” genellikle denizden ‘1 mil’ (yaklaşık bin 610 metre) yükseklikte olması hasebiyle “Rocky Mountain High”, eyaletin başkenti Denver şehri de “Mile High City” olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu sıradağların zirvesi, bu zirveyi keşfeden “Zebulon Montgomery Pike” isimli kişiye atfen “Pike’s Peak” olarak dillendirilmektedir. Anılan zirveye “Manitou Springs” isimli kasabadaki “Dişli Demiryolu” (Cog Railway) da denilen dağ trenleri (Manitou & Pikes Peak Cog Railway) ile ulaşım sağlanmaktadır. [Mezkûr zirveye (yükseklik 2.440 metre) Denver şehrinde bulunduğumuz 1997 yılı Haziran ayında çıkılmış olup; zirve alanına dehşet bir rüzgâr ve soğuk hava hâkimdir.]
[1] İngilizce metin şöyledir: [“education enrollment or an education opportunity; employment or an employment opportunity; a financial or lending service; an essential government service; healthcare services; housing; insurance, a legal service”].
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.