Kategoriler

Kemal Atatürk’ün Vasiyetnamesi -Bir İnceleme-

Kurumsal satışlar için satış temsilcilerimizle irtibata geçiniz.

1.140,00 912,00
570,00 456,00
745,00 596,00

Toplam

Yazar : Prof. Dr. Ali İhsan Karacan
Basım Tarihi : Ocak 2023
Sayfa Sayısı : 775
Kağıt Türü : 1. Hamur
Kapak Türü : Karton
Basım Yeri : İstanbul
ISBN : 978-625-8200-33-1
ISBN (Online) : 978-625-8200-34-8
Boyut : 16x23
Dili : Türkçe

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu kadrosunun lideri ve ilk Cumhurbaşkanı olan Kemal Atatürk 5 Eylül 1938 tarihinde tanzim ettiği vasiyetnameyle bazı gayrimenkulleri ile sahip olduğu nakit ve hisse senetlerinin tümünden oluşan varlıklarını CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’ye bırakmış; bu varlıklar içerisinde yer alan nakit ve hisse senetlerinin gelirlerini de yakını olan bazı kişiler, kız kardeşi ve manevi evlatları ile TTK (Türk Tarih Kurumu) ve TDK (Türk Dil Kurumu)’ya verilmesini vasiyet etmiştir. Gerçekkişilere yaşadıkları sürece belirli bir miktarda her ay ödeme yapılmasını, kalan gelirin de her yıl iki kurum arasında eşit şekilde paylaştırılmasını vasiyet etmiştir. Vasiyetnamenin hazırlanışı ile kapsamı hukuksal açıdan birinci bölümde ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Vasiyetname uygulanmaya başladığı tarihten itibaren politikanın merkezinde yer almıştır. Çok partili sisteme geçilmesinin ardından vasiyetname ile CHP’ye bırakılan mal varlığı bir kanunla müsadere edilmiştir. Söz konusu kanun 1963 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş ve müsadere edilen mal varlığı CHP’ye geri verilmiştir. 12 Eylül 1980 askeri darbesi ile CHP dahil tüm siyasi partiler kapatılmış ve mal varlıklarıda Hazine’ye devredilmiştir. Böylece hem vasiyet bırakılan tüzel kişinin varlığı sonlanmış hem de vasiyetname ile İş Bankası payları dahil bırakılan malvarlığı yeniden kamuya geçmiştir. 1992 yılında parlamento çıkardığı bir kanunla kapatılan siyasi partilerin yeniden faaliyete geçebilmelerine izin vermiştir. Bu kanuna dayanarak CHP yeniden faaliyet geçmiş ve Hazine’ye devredilmiş malvarlıkları da partiye iade edilmiştir. Vasiyetnameye geçmişte yapılmış olan müdahaleler ve günümüzde yapılmaya çalışılan müdahale niyetleri ikinci kısımda kapsamlı bir biçimde ele alınmıştır.

Günümüzde Kemal Atatürk’ün vasiyetnamesinin üç paydaşı bulunmaktadır. Üçüncü bölümde bu paydaşlar incelenmiştir.  Bunlardan birisi vasiyet edilen varlıklardan vasiyetnamenin uygulanması kapsamında günümüzde kalan tek varlık İş Bankası’nın paylarıdır. Bu paylar bankanın sermayesinin %28.09’unu oluşturmaktadır. Çalışmada İş Bankası’nın kuruluş, sermaye ve yönetimindeki gelişmeler tarihsel bir perspektif içinde incelenmiştir.  Kemal Atatürk’ün vasiyetnamesi ile bıraktığı varlıkların sahipliği hukuksal olarak tartışmasız biçimde CHP’ye aittir. Ancak, vasiyetnamenin hazırlandığı tarihte siyasi partiler ile bankacılığa ilişkin düzenlemeler açısından bir sorun olmasa da günümüzde bu konuya ilişkin düzenlemelere göre siyasal partilerin bir bankada büyük pay sahibi olup olmayacağı önemli bir tartışma konusu olmaktadır. Vasiyetnamenin bir diğer paydaş grubu kendilerine gelir bırakılan iki dernektir. Askeri yönetim 1982 Anayasası ve buna dayanarak çıkardığı bir kanunla vasiyetname ile gelir bırakılan dernek statüsündeki özel hukuk kişileri olan TTK ve TDK’yı aynı ünvanlarla kamu tüzel kişilerine dönüştürmüş vasiyetname gelirini de bu kurumlara özgülemiştir. 1983 yılından bu yana Kemal Atatürk’ün vasiyetnamesi ile bırakılan gelir vasiyetinin bu kamu tüzel kişileri tarafından alınıyor olması hukuksal açıdan irdelenmiştir.


İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA V
ABOUT THE BOOK VI
ÖNSÖZ VII
ŞEKİLLER XVII
TABLOLAR XVII
EKLER XIX
KISALTMALAR XXI

KISIM I
VASİYETNAME

BÖLÜM 1
VASİYETNAMENİN HAZIRLANIŞI

BÖLÜM 2
VASİYETNAME - KAPSAMI VE NİTELİĞİ, ÖZELLİKLERİ

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜK OLARAK MİRAS HAKKI 25
VASİYETNAMENİN GENEL ÇERÇEVESİ 28
EL YAZISI İLE VASİYETNAME VE GEÇERLİLİĞİ 32
VASİYETNAMENİN YORUMU 38
VASİYET EDİLMİŞ VARLIKLAR 49
VASİYET EDİLEN VARLIKLARIN ELDE EDİLMESİNDE KULLANILAN PARANIN KAYNAĞININ VASİYETNAMENİN GEÇERLİĞİ ÜZERİNDE BİR ETKİSİ VAR MIDIR? 58
VASİYETNAMENİN KAPSAMI YA DA HÜKMÜ 65
Vasiyetnameden Yararlanan Kişiler 65
CHP’nin ve Vasiyetten Diğer Yararlanıcıların Durumu 71
İş Bankası’nın Durumu  87
Vasiyetnameden Yararlananların Vergilenmesi 87
KEMAL ATATÜRK ASLINDA CHP’YE DEĞİL DE DEVLETE Mİ MİRAS BIRAKTI? 90
VASİYETİN YÖNETİMİ 98
Giriş 98
Vasiyet İle CHP’ye Bırakılanlar “Özel Mal Varlığı- Hususi Mamelek”tir 100
Vasiyet Edilen Gayrimenkullerin Yönetimi 103
Vasiyet Edilen Hisse Senetlerinin ya da İş Bankası Paylarının Yönetimi 104
Vasiyet Edilen Varlıkların Nemalandırılması Yönetimi 106
VASİYETNAMEDE NEMA KAVRAMI 111
Giriş 111
Mevduat Hesaplarının Neması 116
Şirket Pay Sahipliğinin ya da Payların Neması 117
GELİR-İRAT VASİYETİ 152
Gelir-İrat Ödemesinin Genel Nitelikli Ön Koşulu 153
Gelir-İrat Ödemesinin Özel Nitelikli Ön Koşulu 153
Gelir-İrat Ödenmesinde Öncelikler ve Süreler 154
Vasiyet Edilen Gelir-İrat Miktarının Yeniden Belirlenmesi 156
Gerçek Kişilerin Vefatı Halinde Onlara Vasiyet Edilen Gelir-İrat Payı 165

KISIM II
VASİYETNAMEYE YÖNELİK MÜDAHALE GİRİŞİM VE ÇABALARI

BÖLÜM 1
CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN MAL VARLIĞINA 
EL KOYMA GİRİŞİMLERİ

GİRİŞ 173
6195 SAYILI CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN HAKSIZ
İKTİSAPLARININ İADESİ HAKKINDA KANUN 179
6195 Sayılı Kanun: Çıkarılması, Uygulanması ve Eleştiriler 179
6195 Sayılı Kanun’un Anayasa Mahkemesi Tarafından İptal Edilmesi 190
VASİYETNAMEYE “PAY SULANDIRMASI” YÖNTEMİYLE MÜDAHALE 212
CHP’NİN SAHİP OLDUĞU İŞ BANKASI PAYLARI DEVLETLEŞTİRİLEBİLİR Mİ? 214
Giriş 214
Bankacılık Bir Kamu Hizmeti midir? 218
Devletleştirme Kamu Yararı Açısından Gerekli ve Zorunlu mudur? 225
Devletleştirme Bedeli Nasıl Hesaplanacaktır? 226
Devletleştirme Bedeli Nasıl Kullanılacaktır? 227


BÖLÜM 2
YENİDEN EL KOYMA ÇABALARI ÜZERİNE

YENİDEN EL KOYMA NİYETLERİNE KARŞI BAZI HATIRLATMALAR 229
Giriş 229
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları 232
Anayasa Mahkemesi Kararları 242
EL KOYMAYI CESARETLENDİRİCİ BAZI OLGULAR 253
Kuvvetler Aykırılığı İlkesinin Zayıflaması ve Yasama Her Şeye Kadirdir Anlayışı 254
Zaman Faktörünün Etkisi 265
Yargıya ve Yargı Kararlarına Bakış 269
Zamanın Ruhu ve Politik İklim 273

BÖLÜM 3
TÜRK TARİH KURUMU VE TÜRK DİL KURUMU İLE VASİYET GELİRLERİNİN DEVLETLEŞTİRİLMESİ

BÖLÜM 4
CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN TÜRK TARİH KURUMU VE TÜRK DİL KURUMU’NA KARŞI GİRİŞİMLERİ

İŞ BANKASI’NIN İHRAÇ ETTİĞİ BEDELSİZ PAYLARI KENDİNE ALMA ÇABALARI 283
TÜRK TARİH KURUMU VE TÜRK DİL KURUMU’NUN VASİYETNAMEDEN YARARLANMA NİTELİKLERİNİN KAYBOLDUĞU İDDİALARI 295

BÖLÜM 5
VASİYETNAMEYE KARŞI AÇILAN BAZI DAVALAR

MAKBULE HANIM’IN MİRASÇISININ MİRASÇISI TARAFINDAN AÇILAN DAVA 301
Uyuşmazlığın Gelişim Süreci 301
Uyuşmazlığa İlişkin Bazı Düşünceler 302
Makbule Hanımın mirasçısı tarafından açılan davaya ilişkin kaynakça 304
ÜLKÜ ADATEPE’NİN ÇOCUKLARI TARAFINDAN AÇILAN DAVA 305
Uyuşmazlığın Genel Gelişimi 305
Uyuşmazlığa İlişkin Bazı Görüşler 308
Ülkü Adatepe’nin çocukları tarafından açılan davaya ilişkin seçili kaynakça 314
MALATYALI YEĞENLER MESELESİ 316
Uyuşmazlık Hakkında Kısa Bilgi 316
Malatyalı Yeğenler Konusunda Seçili Kaynakça 318

KISIM III
GÜNÜMÜZDE VASİYETNAME VE PAYDAŞLARI

BÖLÜM 1
TAÇ’DAKİ MÜCEVHER: TÜRKİYE İŞ BANKASI

TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN KURULUŞU 324
Kuruluş ve Faaliyete Geçme 324
İtibar-ı Milli Bankası İle Birleşme 342
Bankanın İlk Yılları 351
GENEL OLARAK TÜRKİYE İŞ BANKASI YÖNETİMİNİN TARİHSEL ÇİZGİSİ 362
TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN SERMAYESİ VE SERMAYE YAPISI – TARİHSEL BİR BAKIŞ 380
Bankalarda Sermaye Kavramı 380
İş Bankasının Sermayesi ve Sermaye Yapısındaki Gelişmeler- Genel Bakış 390
İş Bankasının Sermayesi ve Sermaye Yapısındaki Gelişmeler- Sermaye Artırımları 397

BÖLÜM 2
SIKINTI VEREN BİR ORTAK: CUMHURİYET HALK PARTİSİ

CHP SİYASİ PARTİ OLARAK BİR ANONİM ŞİRKETTE PAY SAHİBİ OLABİLİR Mİ? 438
Giriş 438
Siyasi Partilerin Şirketlerde Pay Sahibi Olmaları Mümkün müdür? 440
Bir Siyasi Partinin Bir Anonim Şirketin Paylarına Sahip Olması Ticari Faaliyet Sayılır mı? 451
Bir Siyasi Partinin Paylarına Sahip Olduğu Anonim Şirketin Genel Kuruluna Katılımı, Oy Kullanımı ve Yönetim Kuruluna Üye Seçmesi Ticari Faaliyet Sayılır mı? 465
Siyasi Partilerin Hesaplarını Bilanço Esasına Göre Tutmaları Tacir Olduklarını ve Ticari Faaliyette Bulunduklarını Gösterir mi? 465
Anayasa Mahkemesi Denetimlerinin Konu Açısından Önemi 466
İŞ BANKASI’NIN NİTELİKLİ PAY SAHİBİ OLARAK CHP 469
Nitelikli Pay ve Nitelikli Pay Sahibi Kavramı 470
Nitelikli Pay Sahibinin Taşıması Gereken Özellikler 472
Nitelikli Pay Sahibi Olma İçin Aranan Koşullara Sahip Olunmaması veya Yitirilmesi 476
CHP Nitelikli Pay Sahibi İçin Aranan Özelliklere Sahip mi? 478
Ne Yapılabilir? 480

BÖLÜM 3
12 EYLÜL DARBESİNİN YARATTIĞI “YENİ” TÜRK TARİH KURUMU
VE “YENİ” TÜRK DİL KURUMU

TÜRK TARİH VE DİL KURUMLARININ ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİSİ OLARAK KURULUŞU 487
12 EYLÜL VE TÜRK TARİH KURUMU İLE TÜRK DİL KURUMU’NUN MAL VARLIKLARININ KAMU TÜZEL KİŞİLERİNE DEVRİ 502
Giriş 502
1982 Anayasası’na Giden Yol 506
2876 sayılı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanunu 520
Bazı Değerlendirmeler 531
Anayasa m. 134 ve 2876 sayılı Kanunu Değiştirme Girişimleri 552
KAMU TÜZEL KİŞİSİ OLAN “YENİ” TÜRK TARİH KURUMU VE “YENİ” TÜRK DİL KURUMU KEMAL ATATÜRK’ÜN VASİYETNAMESİNDEN YARARLANABİLİRLER Mİ? 563
TÜRK TARİH KURUMU VE TÜRK DİL KURUMU’NUN VASİYET GELİRLERİ 569
CHP İLE “YENİ” TÜRK TARİH KURUMU VE “YENİ” TÜRK DİL KURUMU ARASINDAKİ DAVALAR 574
TÜRK DİL KURUMU SEÇİLMİŞ SON BAŞKANI ŞERAFETTİN TURAN’IN “YENİ” TÜRK DİL KURUMU’NA KARŞI AÇTIĞI DAVA 586

BÖLÜM 4
VASİYETNAMENİN GELECEĞİ ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER

2876 SAYILI KANUN VE 664 SAYILI KHK İLE GETİRİLEN YAPI DÜZELTİLEBİLİR Mİ? 601
İŞ BANKASININ SERMAYESİNE BAĞLI BAZI KONULAR 615
Sıkıntı Veren Ortak CHP’den Kaynaklanan Sorunlar 615
İtibar-ı Milli Bankası ile Birleşmesinden Günümüze Taşınan Konular 616
Bankanın Munzam Sandığı’nın Büyük Pay Sahipliği 630
SİYASİ PARTİLER BİR BANKADA PAY SAHİBİ OLABİLMELİ MİDİRLER? 639
Siyasi Partilerin Banka Pay Sahipliği 639
CHP-İş Bankası İlişkisi 645
Siyasi Partilerin Banka Pay Sahipliği Özel Olarak Düzenlenmeli mi? 647
CHP İŞ BANKASI PAYLARINI NE YAPABİLİR? 653
CHP İş Bankası Paylarını Elden Çıkarabilir mi? 653
CHP’nin İş Bankası Paylarını Elde Tutmayı Sürdürmesi 663
CHP’nin İş Bankası Paylarını Vakfetme Önerisi 664
GÜNÜN SONUNDA SON SÖZLER 669
EKLER 677
KAYNAKÇA 717
YAZAR HAKKINDA 751