1.8. Şirket Organları (Şirketin İdaresi)
Anonim şirketin gerekli üç organı vardır:
- Genel kurul (general meeting; Hauptversammlung),
- Denetim kurulu (supervisory board; Aufsichtsrat) ve
- Yönetim kurulu (board of directors; Vorstand).
1.8.1. Ortaklar Genel Kurulu (General Meeting of the Shareholders)
Genel kurul, tüm hissedarların kuruludur. Yılda en az bir kez toplantıya çağrılmalıdır (a§ 175 I AktG). Buna ek olarak, kuruluş esas sözleşmesi veya yasa tarafından öngörülen durumlarda, örneğin bir azınlığın talep etmesi halinde veya şirket refahı için gerekli olduğunda toplanmalıdır (a§ 121 I AktG).
Genel kurulun yetkisi kapsamlı olmayıp, denetim kurulu ve denetçilerin seçimi (a§ 119 I no. 1, no. 7 AktG), birikmiş karların dağıtılması (a§a§ 119 I no. 2, 174 AktG), yönetim kurulu üyelerinin ibrası, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin görevden alınması (a§a§ 119 I no. 3, 120 AktG), yıllık denetçilerin atanması (a§ 119 I no. 4 AktG), esas sözleşme değişikliği (a§a§ 119 I no. 5, 179 et seq. AktG), sermaye tutarındaki değişiklikler (a§ 119 I no. 6 AktG), “bağlı şirketler” kanununa ilişkin bazı kararlar (a§a§ 291 et seq. AktG), tür değişiklikleri ve birleşmeler (yani, 1994 tarihli Şirketlerin Dönüşümünü Düzenleyen Kanun ”“Umwandlungsgesetz- tarafından düzenlenen birleşmeler ve devralmalar), toplam mal varlığı devri (a§ 179a I AktG) ve şirketin tasfiyesi (a§a§ 119 I no. 8, 262 I no. 2 AktG) gibi kanunla veya esas sözleşmeyle kendisine verilen hususlarla sınırlıdır.
1.8.2. Denetim Kurulu (Supervisory Board)
Denetim kurulu, genel kurul tarafından en çok dört yıl için seçilen bağımsız bir organdır (a§ 102 AktG). Esas sözleşmede belirtilmesi halinde, denetim kurulunun bazı üyeleri belirli hissedarlar tarafından atanabilir (a§ 101 II AktG). Kurul en az üç üyeden oluşur. Esas sözleşme daha yüksek bir sayı belirleyebilir. Azami sayı, sermaye tutarına göre belirlenir (a§ 95 AktG). Sermayesi 10 milyon avrodan fazla olan bir şirketin yirmi bir üyeden oluşan bir denetim kurulu olabilir (Ortak Belirleme Kanunları kapsamına giren şirketler için özel koşullar vardır). Yalnızca tam ehliyetli gerçek kişiler yönetim kurulu üyesi olabilir. Esas sözleşme, yaş, milliyet veya özel mesleki nitelikler gibi (a§ 100 IV AktG). Farklı şirketlerin denetim kurullarında üyelik birikimi on ile sınırlıdır (a§ 100 II no. 1 AktG). Belirli kapasite çakışmaları yasaktır. Bu nedenle, örneğin, bir bağlı ortaklığın yönetim kurulunda görev yapan bir kişi, ana şirketin denetim kurulu üyesi olamaz (a§ 100 II no. 2 AktG).
Denetim kurulu, yönetim kurulunu atar ve denetler. Denetim, yönetim kurulunun tüm faaliyetlerini kapsar ve bu faaliyetlerin hem yasallığı hem de ticari sağlamlığı ile ilgilidir. Uygun denetimi sağlamak için, yönetim kurulu faaliyetleri hakkında düzenli olarak rapor vermelidir (yılda en az dört kez, a§ 90 AktG). Yönetim kurulu, gerektiğinde şirket veya bağlı ortaklıklarındaki önemli gelişmeleri denetim kurulu başkanına bildirmek zorundadır. Denetim kurulu, şirketin iyiliği gerektiriyorsa genel kurulu toplantıya çağırabilir (a§ 111 III AktG). Ayrıca bazı kararların alınabilmesi için kurulun onay vermesi gerekir (a§ 111 IV 2 AktG).
1.8.3. Yönetim Kurulu (Board of Directors)
Şirketin yönetim ve temsil organı yönetim kuruludur. Üyeleri denetim kurulu tarafından seçilir. Yönetim kurulu bir veya daha fazla kişiden oluşabilir (a§ 76 II AktG). Esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe, sermayesi 3 milyon avrodan fazla olan bir şirketin en az iki yöneticisi olmalıdır. Yalnızca tam ehliyetli gerçek kişiler (only natural persons with full legal capacity) yönetim kurulu üyesi olabilir (a§ 76 III AktG). Belirli suçlardan hüküm giymiş kişiler (örneğin, iflasla ilgili olarak) atanamaz (a§ 76 III AktG). Atama en fazla beş yıllık bir süre için yapılır (a§ 84 I AktG) ve yenilenebilir. Aynı durum atanan kişiler ile şirket arasındaki iş sözleşmesi için de geçerlidir. Yönetim kurulu üyelerinin ücret ve diğer çalışma sürelerinin tespiti bu sözleşmenin konularından biridir. Kanun, yöneticilerin maaş, kar paylaşımı, gider ödenekleri, emeklilik ve emeklilik planları gibi mali tazminatlarına ilişkin özel hükümler öngörmektedir (bkz. a§ 87 AktG). Denetim kurulu, bir yönetim kurulu üyesini, örneğin bir genel kurulda hissedarların güvensizlik oyu vermesinden sonra (a§ 84 III AktG) gerekçeli olarak görevden alabilir.
Şirketin yönetiminden yalnızca yönetim kurulu sorumludur (a§ 76 I AktG). Sonuç olarak yönetim kurulu, genel kurulun herhangi bir talimatına tabi değildir (a§ 119 II AktG). Şirketi mahkemede ve mahkeme dışında temsil eder (a§ 78 I AktG). Yönetim kurulunun şirketi üçüncü kişiler nezdinde temsil yetkisi sınırsızdır ve bu yetkiler esas sözleşmenin özel hükümleri ile sınırlandırılamaz. Ultra-vires doktrini[1] Almanya’da geçerli değildir.
Buna karşılık yönetim kurulunun iç yetkileri, şirketin ilan edilen amacı, esas sözleşme, denetim kurulu ve bazı genel kurul kararları ile sınırlandırılabilir. En önemli sınırlama, esas sözleşme veya denetim kurulunun, belirli kararların veya işlemlerin yalnızca denetim kurulunun onayı ile yapılmasını gerektirebilmesidir (a§ 111 IV AktG). Buna ek olarak, yönetim kurulu üyelerinin şirkete karşı yönetim kurulunun dahili yetkinliğini sınırlayabilecek güvene dayalı görevleri vardır.
Yönetim kurulu üyeleri, şirketi yönetirken çalışkan ve basiretli bir yönetici özeni göstermelidir (a§ 93 I AktG). Görevlerini yapmayan yönetim kurulu üyeleri şirkete verdikleri zararlardan müştereken ve müteselsil olarak sorumludurlar (a§ 93 II, III AktG). Denetleme kurulu böyle bir talebi yerine getirir, ancak belirli koşullar altında alacaklılar da bu hakka sahiptir (a§ 93 V AktG).
* Bu çalışma için yararlanılan kaynak için bkz. Introduction to German Law, Third Edition, Edited by Joachim Zekoll and Gerhard Wagner, Wolters Kluwer, 2019, < https://www.ius.uzh.ch/dam/jcr:1877b5cd-285a-49a3-a44b-f1c7c2ed283c/Sethe%20in%20Zekoll_Wagner%20Company%20Law%20in%20Germany.pdf > erişim tarihi 22 Kasım 2022 (Bu yazıda yer alan görüşler “Introduction to German Law” kitabının 5. Bölüm yazarı Rolf Sethe’ye ait olup derleyenin çalıştığı kurumu bağlamaz, derleyenin çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Bu çalışmadaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler derleyene aittir.)
Bu yazı başlığında aşağıdaki çalışmalara da bakılabilir:
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-4 (Pay Sahipliği Hakları ve Azınlıkların Korunması), Legal Blog, 23 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-3 (Sermaye Azaltımı), Legal Blog, 23 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-2 (Sermaye Artırımı ve Diğer Finansman Şekilleri), Legal Blog, 22 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-1, Legal Blog, 22 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’daki Şirket Türlerine Genel Bir Bakış, Legal Blog, 22 Kasım 2022
[1] Yazarın Notu: Ultra vires doktrini İngiliz hukuku kaynaklı olup, şirketler hukuku bakımından şirketlerin hukuki ehliyetinin esas/ana sözleşmelerinde yazılı olan konularla sınırlandırılması temeline dayanmaktadır.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.