Avrupa Birliği Şirketler Hukukunda Halka Açık Anonim Şirketlerin Kuruluşu*

Selanik, Manastır ve Sofya şehirlerine…

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin şirketler hukukunun belirli yönleri ile ilgili 14 Haziran 2017 tarihli (AB) ve 2017/1132 sayılı Direktifi^[1] (Direktif), Avrupa Birliği Resmi Gazetesinin 30.06.2017 tarihli ve 169/46 sayılı nüshasında yayımlanarak 20.07.2017 tarihinde yürürlüğe girmiş ve anılan Direktif 2017-2022 döneminde toplam 91 kez değiştirilmiştir.

1. Avrupa Birliği Şirketler Hukuku Direktifinin Genel Yapısı

Bu Direktif, halka açık anonim şirketlerin (public limited liability company) hem hissedarları hem de alacaklıları için asgari eşdeğer koruma sağlamak için, bu tür şirketlerin kurulmasına, sermayelerinin korunmasına, artırılmasına veya azaltılmasına (maintenance, increase or reduction of their capital) ilişkin ulusal hükümlerin koordinasyonu özellikle önemlidir.

Üçüncü şahısların korunması, paylarla sınırlı veya sınırlı sorumluluğa sahip şirketler adına girişilen yükümlülüklerin geçerli olmadığı gerekçeleri mümkün olan en geniş ölçüde sınırlayan hükümlerle sağlanmalıdır.

Avrupa Birliği üyelerinin (AB üyeleri) ulusal yasaları tarafından belirlenen temel yükümlülükler ve formalitelere halel getirmeksizin, şirketler zorunlu belgelerini ve ayrıntılarını kağıt veya elektronik yollarla dosyalamayı seçebilmeli; ilgili taraflar da, bu tür belgelerin ve ayrıntıların bir kopyasını hem kağıt hem de elektronik yollarla ticaret sicilinden alabilmelidir.

Alacaklıların teminatını oluşturan sermayenin muhafazası için, özellikle pay sahiplerinin hak sahibi olmadığı durumlarda pay sahiplerine dağıtılarak herhangi bir sermaye azaltımının yasaklanması ve halka açık anonim şirketlerin kendi paylarını iktisap etme haklarına sınırlamalar getirilmesi suretiyle birlik hükümleri gereklidir. Halka açık bir anonim şirketin kendi paylarını iktisabına ilişkin kısıtlamalar, yalnızca bir şirketin kendisi tarafından değil, aynı zamanda kendi adına ancak şirket adına hareket eden herhangi bir kişi tarafından yapılan satın almalar için de geçerlidir.

Halka açık bir anonim şirketin, oy haklarının çoğunluğuna sahip olduğu veya üzerinde hakim etkiye sahip olduğu başka bir şirketi, bu kapsamda getirilen kısıtlamalara uymaksızın bu tür devralmalar yapmak için kullanmasını önlemek amacıyla, şirketin kendi hisselerini iktisabı, diğer bu tür şirketler tarafından hisselerin iktisabına ilişkin en önemli ve en sık görülen durumları kapsamalıdır. Bu düzenlemeler, halka açık anonim şirketteki hisselerin taahhüt esaslarını da kapsamalıdır.

AB üyelerinin sermayenin arttırılması veya azaltılmasına ilişkin yasalarının, aynı konumdaki hissedarlara eşit muamele ilkelerinin ve sermaye azaltımı kararından önce talepleri mevcut olan alacaklıların korunmasına ilişkin düzenlemelere uyulur ve uyumlaştırılır.

AB üyelerinin ve üçüncü tarafların çıkarlarının korunması, AB üyelerinin halka açık anonim şirketlerin birleşmelerine (mergers of public limited liability companies) ilişkin yasalarının koordine edilmesini ve birleşme hükümlerinin tüm AB üyelerinin yasalarında yapılmasını gerektirir.

Tahvil sahipleri de dahil olmak üzere alacaklılar ve birleşen şirketler üzerinde başka hakları olan kişiler, birleşmenin çıkarlarını olumsuz etkilememesi için korunmalıdır.

Halka açık anonim şirketlerin birleşmeleri ile ilgili olarak şirket ortaklarına ve üçüncü kişilere sağlanan güvenceler, önemli açılardan birleşmeye benzeyen bazı yasal uygulamaları kapsamalı; bu tür koruma sağlama yükümlülüğünden kaçınılmamalıdır.

Bu Direktif aynı zamanda anonim şirketlerin sınır ötesi birleşmelerini (cross-border merger of limited liability companies) de kolaylaştırmaktadır. AB üyelerinin yasaları, AB üyelerinin ulusal yasaları bu tür şirket türleri arasında birleşmelere izin veriyorsa, ulusal bir anonim şirketin başka bir AB üyesinden bir anonim şirketle sınır ötesi birleşmesine izin vermelidir. Sınır ötesi birleşmenin ortak taslak şartları, çeşitli AB üyelerinde ilgili şirketlerin her biri için aynı şartlarda hazırlanmalıdır. Bu nedenle, bu tür ortak taslak şartların asgari içeriği belirlenmeli ve şirketler diğer şartlar üzerinde anlaşma konusunda serbest bırakılmalıdır. Tüm AB üyelerinin yasaları, birleşen şirketlerin her biri adına bir veya daha fazla uzman tarafından sınır ötesi birleşmenin ortak taslak hükümleri hakkında ulusal düzeyde bir rapor hazırlanmasını sağlamalıdır. Uzmanların sınır ötesi birleşmelerle ilgili maliyetlerini sınırlamak için, bir sınır ötesi birleşme operasyonunda yer alan tüm şirket üyelerine yönelik tek bir rapor düzenlenmesi olanağı sağlanmalıdır. Sınır ötesi birleşmenin ortak taslak şartları, bu şirketlerin her birinin genel kurulu tarafından onaylanmalıdır. AB üyelerinin ve başkalarının çıkarlarının korunması için, sınır ötesi birleşmeden doğan şirketin devralan şirket mi yoksa yeni şirket mi olduğu ayırt edilerek sınır ötesi birleşmenin hukuki etkileri belirtilmelidir. Hukuki kesinlik açısından, sınır ötesi birleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra birleşmeyi hükümsüz ve hükümsüz ilan etmek artık mümkün olmamalıdır.

Çalışanların, bu Direktifde belirtilen koşullar altında birleşen şirketlerden birinde katılım hakları varsa ve sınır ötesi birleşmeden doğan şirketin kayıtlı merkezinin bulunduğu AB üyesinin ulusal kanunu aynı şeyi öngörmüyorsa, denetim kurulunun karar verme yetkisine sahip komiteleri de dahil olmak üzere ilgili birleşen şirketlerde faaliyet gösterdiği şekliyle katılım düzeyi veya sınır ötesi birleşmeden kaynaklanan kuruluşların çalışanlarına aynı hakları kullanma hakkı sağlamayan katılım, sınır ötesi birleşme sonucu şirkette çalışanların sayısı ve bu hakların tanımına katılımları düzenlenmelidir.

AB üyelerinin ve üçüncü tarafların çıkarlarının korunması, AB üyelerinin bu tür işlemlere izin verdiği yerlerde, halka açık anonim şirketlerinin bölünmesine ilişkin AB üyelerinin yasalarının koordine edilmesini gerektirir. Bu tür bir koordinasyon bağlamında, bölünmeye dahil olan şirketlerin hissedarlarının mümkün olduğunca tarafsız bir şekilde yeterince bilgilendirilmesi ve haklarının uygun şekilde korunması özellikle önemlidir. Borç sahipleri dahil alacaklılar ve halka açık anonim şirketlerin bölünmesine dahil olan şirketler üzerinde başka hakları olan kişiler, bölünmenin çıkarlarını olumsuz etkilememesi için korunmalıdır. Bölünmeler ile ilgili olarak şirket ortaklarına ve üçüncü kişilere sağlanan güvenceler, önemli açılardan bölünmeye benzeyen bazı yasal uygulamaları kapsamalı; bu tür koruma sağlama yükümlülüğünden kaçınılmamalıdır. Bölünmeye karışan halka açık anonim şirketlerin kendi aralarında ve üçüncü kişilerle aralarındaki ve ortaklar arasındaki ilişkilerde hukukta kesinliği sağlamak için, nerede olursa olsun ayıpların giderilmesi şartıyla hükümsüzlük (butlan) doğabilecek haller sınırlandırılmalıdır.

Şirket web siteleri veya diğer web siteleri, belirli durumlarda, şirket kayıtları aracılığıyla yayınlamaya bir alternatif sunar. AB üyeleri, şirketlerin bu tür yayınlar için ücretsiz olarak kullanabilecekleri, iş birlikleri veya ticaret odalarının web siteleri veya bu Direktifte atıfta bulunulan merkezi elektronik platform gibi diğer web sitelerini belirleyebilmelidir. Birleşme ve/veya bölünmeye ilişkin taslak hükümlerin ve bu süreçte pay sahipleri ve alacaklılara sunulması gereken diğer belgelerin yayınlanması için şirket veya diğer internet sitelerinden yararlanma imkanının bulunması halinde, internet sitesinin güvenliğine ve özgünlüğüne ilişkin teminat belgelerinin karşılanması gereklidir.

Menkul kıymetleri düzenlenmiş bir piyasada işlem görmesine izin verilen bir ihraççının Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2004/109/EC sayılı Direktifi uyarınca altı aylık mali raporlar yayınlaması durumunda, bir muhasebe beyanı düzenleme zorunluluğu getirilmesi gerekli değildir.

Bu Direktif, AB üyelerinin ulusal hukuka aktarılması için zaman sınırlarına ve direktiflerin uygulama tarihlerine ilişkin yükümlülüklerine halel getirmemelidir.

2. Anonim Şirketlerin Kuruluşu, Hükümsüzlüğü (Butlanı) ve Yükümlülüklerinin Geçerliliği (incorporation and nulity of the company and validity of its obligations)

2.1. Halka açık anonim şirketlerin kuruluşu (incorporation of the public liability company)

2.1.1. Esas sözleşme veya kuruluş belgelerinde yer alması zorunlu bilgiler (compulsory information to be provided in the statutes or instruments of incorporation)

Bir şirketin esas sözleşmesi veya kuruluş belgesi her daim ve en azından aşağıdaki bilgileri içerir:

a) Şirketin türü ve ticaret unvanı;

b) Şirketin varlıkları;

c) Şirketin kayıtlı sermayesi yoksa taahhüt edilen sermaye tutarı;

d) Şirketin kayıtlı sermayesi varsa, bunun tutarı ve ayrıca şirketin kurulduğu veya faaliyete başlamaya yetkili olduğu zamanda ve kayıtlı sermayede herhangi bir değişiklik olduğu sırada taahhüt edilen sermaye tutarı;

e) Yasal olarak belirlenmedikleri sürece, şirketin üçüncü şahıslara karşı temsilinden, idaresinden, yönetiminden, gözetiminden veya kontrolünden sorumlu organların üyelerinin sayısını ve atanma prosedürünü düzenleyen kurallar ve yetkilerin bu organlar arasında dağılımı;

f) Şirketin süresi.

2.1.2. Esas sözleşme veya kuruluş belgelerinde veya diğer belgelerde yer alması zorunlu bilgiler (compulsory information to be provided in the statutes or instruments of incorporation or separate documents)

En azından aşağıdaki bilgiler ya esas sözleşmede ya kuruluş belgesinde ya da Direktifin 16’ncı maddesine uygun olarak her AB üyesinin yasalarında belirtilen prosedüre uygun olarak yayınlanan ayrı bir belgede yer alır:

a) Tescilli ofis merkezi;

b) Taahhüt edilen payların itibari değeri ve pay sayısı;

c) Ulusal yasalara göre ihraç edilebileceği durumlarda, itibari değeri belirtilmeden taahhüt edilen hisselerin sayısı;

d) Varsa, pay devrini sınırlayan özel koşullar;

e) Birden fazla hisse türünün olduğu durumlarda, her bir pay türü için (b), (c) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan bilgiler ve her pay türünün hisselere bağlı hakları;

f) Ulusal yasanın her iki türü de öngördüğü durumlarda, hisselerin nama veya hamiline yazılı olup olmadığı ve usul kanunla düzenlenmedikçe bu tür hisselerin dönüştürülmesine ilişkin hükümler;

g) Şirketin kurulduğu veya faaliyete başlamaya yetki verildiği tarihte ödenmiş taahhüt edilen sermaye tutarı;

h) Payların itibari değeri veya itibari değerin bulunmadığı durumlarda, bedelin niteliği ve bedeli sağlayan kişinin adı ile birlikte nakit dışında bir bedel karşılığında ihraç edilen payların sayısı;

i) Esas sözleşme veya esas sözleşmenin imzalandığı veya adlarına veya şirketin aynı zamanda kurulmamış olduğu durumlarda, bu belgelerin taslaklarını imzalayan gerçek veya tüzel kişilerin veya şirketlerin ya da firmaların unvanları;

j) Şirket tarafından ödenmesi gereken veya oluşumu nedeniyle ve uygun olduğunda, şirket faaliyete başlama yetkisi verilmeden önce şirkete yüklenebilecek tüm maliyetlerin toplam tutarı veya en azından tahmini bir tutarı;

k) Şirketin kuruluşunda veya iş kurma yetkisinin alınmasına kadar şirketin kuruluşunda veya bu yetkinin verilmesine yol açan işlemlerde yer alan herkese sağlanan herhangi bir özel avantaj.

2.1.3. İşe başlama izni (authorisation for commencing business)

Bir AB üyesinin yasalarının, bir şirketin izin almadan faaliyete geçemeyeceğini öngördüğü durumlarda, söz konusu izin verilmeden veya reddedilmeden önceki dönem boyunca şirket tarafından veya şirket adına üstlenilen yükümlülüklere ilişkin sorumluluk için de hüküm konulur. Ancak bu hüküm, şirket tarafından iş kurma izni verilmesi şartına bağlı olarak akdedilen sözleşmelerdeki yükümlülüklere uygulanmaz.

2.1.4. Çok ortaklı şirketler (multiple-member companies)

Bir AB üyesinin yasalarının bir şirketin birden fazla ortak tarafından kurulmasını gerektirdiği durumlarda, tüm hisselerin bir kişiye ait olması veya şirketin kuruluşundan sonra ortak sayısının asgari yasal sayının altına düşmesi, şirketin otomatik olarak feshine yol açmaz. Burada yer alan durumlarda, bir AB üyesinin yasaları şirketin mahkeme kararıyla tasfiyesine izin veriyorsa, yargı yetkisine sahip yargıç şirkete konumunu düzenlemesi için yeterli süre tanıyabilir. Bir tasfiye emri verildiğinde ise, şirket tasfiyeye girer.

2.2. Anonim şirketin hükümsüzlüğü (butlanı) ve yükümlülüklerinin geçerliliği (nullity of the limited liability company and validity of its obligations)

2.2.1. Genel hükümler ve müşterek ve müteselsil sorumluluk (general provisions and joint and several liability)

Burada belirtilen önlemler, Direktifin II no.lu ekinde listelenen şirket türlerine ilişkin AB üyelerinin yasaları, yönetmelikleri ve idari hükümlerine uygulanır. Kurulmakta olan bir şirket tüzel kişilik kazanmadan önce kendi adına işlem yapılmışsa ve şirket bu işlemden doğan yükümlülükleri üstlenmiyorsa, fiilde bulunan kişiler, bundan dolayı, aksi kararlaştırılmadıkça her halükarda, müştereken ve müteselsil olarak sorumludurlar.

2.2.2. Üçüncü taraflara ilişkin açıklamaların etkileri (effects of disclosure with respect to third parties)

Şirketin organı olarak temsile yetkili kişiler ile ilgili bilgilerin açıklanması işlemlerinin tamamlanması, şirket bunu ispat etmedikçe, atamalarında herhangi bir usulsüzlüğe üçüncü şahıslar aleyhine dayandırılmasına engel teşkil eder.

2.2.3. Bir şirketin organlarının eylemleri ve temsili (acts of the organs of a company and its representation)

Şirket organları tarafından yapılan işlemler, kanunun bu organlara verdiği veya verilmesine izin verdiği yetkileri aşmadığı sürece, şirketin konusu olmasa dahi şirket için bağlayıcıdır. Bununla birlikte, AB üyeleri, bu tür fiillerin şirketin amaçları dışında olduğu durumlarda, üçüncü kişinin fiilin bu amaçların dışında olduğunu bildiğini veya koşulların farkında olamayacağını kanıtlaması halinde, şirketin bağlı olmayacağını öngörebilir. Esas sözleşmelerin açıklanması tek başına bunun yeterli kanıtı olmaz. Şirket organlarının esas sözleşmeden veya yetkili organların kararlarından doğan yetkilerinin sınırları, açıklanmış olsa dahi üçüncü kişilere karşı esas alınamaz.

Ulusal hukuk, bir şirketi temsil etme yetkisinin, konuyu düzenleyen yasal kurallara aykırı olarak, esas sözleşme tarafından tek bir kişiye veya müşterek hareket eden birkaç kişiye verilebilmesini sağlıyorsa, bu yasa, böyle bir hükmün sözleşmede esas sözleşme, genel temsil yetkisi ile ilgili olması kaydıyla, üçüncü kişilere karşı güvenilebilir; esas sözleşmelerdeki böyle bir hükme üçüncü şahıslara karşı güvenilip güvenilemeyeceği sorunu ise, Direktifin 16’ncı maddesine (madde 16: “Disclosure in the register”) tabi olur.

2.2.4. Kuruluş esas sözleşmesinin ve şirket esas sözleşmesinin yasal olarak düzenlenmesi ve tasdik edilmesi (drawing up and certification of the instrument of constitution and the company statutes in due legal form)

Kanunları önleyici idari veya adli kontrol sağlamayan tüm AB üyelerinde, bir şirketin kuruluşu sırasında, esas sözleşme ve bu belgelerde yapılacak herhangi bir değişiklik, usulüne uygun yasal biçimde düzenlenir ve onaylanır.

2.2.5. Şirketin hükümsüzlük (butlan) şartları (conditions for nullity of a company)

AB üyelerinin yasaları, aşağıdaki hükümler dışında şirketlerin hükümsüzlüğünü öngöremez:

a) Hükümsüzlük bir mahkeme kararıyla düzenlenmelidir;

b) Hükümsüzlük ancak şu gerekçelerle verilebilir:

i. Hiçbir anayasal belgenin uygulanmadığı veya önleyici denetim kurallarına veya gerekli yasal formalitelere uyulmadığı;

ii. Şirketin amaçlarının yasa dışı veya kamu politikasına aykırı olduğu;

iii. Esas sözleşmenin şirket unvanını, ortakların sermaye taahhütlerinin tutarını, taahhüt edilen sermayenin toplam tutarını veya şirketin amaçlarını belirtmediği durumlar;

iv. Ödenecek asgari sermaye tutarına ilişkin ulusal kanun hükümlerine uyulmaması;

v. Tüm kurucu üyelerin iş göremez oldukları durumlar;

vi. Şirketin tabi olduğu ulusal kanunun aksine, kurucu üye sayısının ikiden az olması.

Yukarıda belirtilen hükümsüzlük sebepleri dışında bir şirket, hiçbir yokluk sebebine, mutlak butlana, nispi butlana veya hükümsüzlük beyanına tabi tutulamaz.

2.2.6. Geçersizliğin sonuçları (consequences of nullity)

Bir mahkeme tarafından verilen bir hükümsüzlük kararına üçüncü şahıslar aleyhine dayanılıp dayanılmayacağı sorusu Direktifin 16’ncı maddesine tabidir. Ulusal hukukun üçüncü bir şahsa karara itiraz etme hakkı verdiği durumlarda, bu karara ancak altı ay içinde itiraz edilebilir. Fesih, şirketin tasfiyesini de gerektirir. Hükümsüzlük, şirketin tasfiyesinin sonuçlarına halel gelmeksizin, şirket tarafından veya şirket ile girilen taahhütlerin geçerliliğini tek başına etkilemez. Her AB üyesinin yasaları, şirketin ortakları arasında hükümsüzlüğün sonuçlarını içeren hükümler koyabilir. Bir şirketin sermayesinde pay sahipleri, taahhüt etmeyi kabul ettikleri ancak henüz ödenmemiş sermayeyi, alacaklılarla girilen taahhütlerin gerektirdiği ölçüde ödemekle yükümlü olmaya devam ederler.

2.3. Sermaye yükümlülükleri (capital requirements)

2.3.1. Genel Hükümler (general provisions)

Burada belirtilen önlemler, Direktifin I no.lu ekinde listelenen şirket türleri ile ilgili olarak AB üyelerinde yasa, yönetmelik veya idari eylem tarafından belirlenen hükümlere uygulanır. AB üyeleri, bu hükümleri, değişken sermayeli yatırım şirketlerine ve Direktifin I no.lu ekinde listelenen şirket türlerinden biri olarak kurulan kooperatiflere uygulamamaya karar verebilirler.

2.3.2. Asgari sermaye (minimum capital)

AB üyelerinin yasaları, bir şirketin kurulabilmesi veya iş kurma yetkisi alabilmesi için, tutarı 25.000 Avrodan az olmayacak bir asgari sermayenin taahhüt edilmesini gerektirir. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, AB Antlaşması’nın 50(1) ve 50(2)(g) maddeleri uyarınca Komisyonun önerisi üzerine hareket ederek, her beş yılda bir, Sözleşmeyi inceler ve gerekirse revize eder.

2.3.3. Varlıklar (assets)

Taahhüt olunan sermaye, yalnızca ekonomik değerlendirmeye uygun varlıklardan oluşturulabilir. Ancak, iş yapma veya hizmet sağlama taahhüdü bu varlıkların bir parçasını oluşturamaz.

2.3.4. Hisse senedi ihraç fiyatı (issuing price of shares)

Paylar itibari değerinden daha düşük bir bedelle veya itibari değerin bulunmadığı hallerde hesap verebilirlik ile ihraç edilemez. Ancak AB üyeleri, mesleklerini icra ederken hisse yerleştirmeyi taahhüt edenlere, bu işlem sırasında taahhüt ettikleri hisselerin toplam fiyatından daha azını ödemelerine izin verebilir.

2.3.5. Bir bedel karşılığında ihraç edilen hisselerin ödenmesi (paying up of shares issued for a consideration)

İhraç edilen paylar, şirketin kurulduğu veya ticari faaliyete başlamaya yetkili olduğu tarihte veya itibari değerinin en az %25’i oranında ödenir. Ancak, payların şirketin kurulduğu veya faaliyete başlamaya yetkili olduğu tarihte nakit dışında bir bedel karşılığında ihraç edilmesi halinde, bedelin tamamı bu tarihten itibaren beş yıl içinde ödenir.

2.4. Yasal sermayeye ilişkin güvenceler (safeguards as regards statutory capital)

2.4.1. Nakit dışındaki varlıkların değerlemesine ilişkin bilirkişi raporu (experts’ report on consideration other than in cash)

Nakit dışındaki herhangi bir bedele ilişkin rapor, şirket kurulmadan veya iş kurma yetkisi verilmeden önce, bir idari veya adli makam tarafından atanan veya onaylanan bir veya daha fazla bağımsız uzman tarafından düzenlenir. Bu uzmanlar, her AB üyesinin yasalarına göre gerçek kişiler, tüzel kişiler, şirketler veya firmalar olabilir.

Yukarıda yer alan uzman raporu, değerlendirmeyi oluşturan varlıkların her birinin tanımlarını ve kullanılan değerleme yöntemlerini içerir ve bu yöntemlerin uygulanması ile ulaşılan değerleri belirtir. Uzman raporu, her AB üyesinin yasalarında belirtilen şekilde yayınlanır.

AB üyeleri, tüm hisselerin itibari değerinin %90’ının veya herhangi bir itibari değerinin bulunmadığı durumlarda, nakit dışında bir bedel karşılığında bir veya daha fazla şirkete ihraç edildiği ve aşağıdaki koşulların karşılandığı durumlarda bu Maddeyi uygulamamaya karar verebilirler:

a) Bu tür bir değerlendirmeyi alan şirket ile ilgili olarak, Direktifin 4’üncü maddesinin (i) bendinde atıfta bulunulan kişiler, bilirkişi raporundan vazgeçmeyi kabul etmişlerse;

b) Böyle bir anlaşma Direktifte öngörüldüğü şekilde yayınlanmışsa;

c) Bu bedeli sağlayan şirketlerin, kanun veya esas sözleşme uyarınca dağıtılamayan ve en az itibari değerine veya itibari değerin bulunmadığı durumlarda, nakit dışında bedel karşılığında ihraç edilen paylara isabet eden kısmı kadar yedek akçeleri varsa;

d) Yukarıda (c) bendinde belirtilen tutara kadar bedel teminatı veren şirketlerde, alıcı şirketin payların nakden başka bir maksatla ihraç edildiği tarih ile yayım tarihinden itibaren bir yıl arasında doğan borçları varsa (ki bu durumda, bu tür hisselerin devri bu süre içinde yasaklanır);

e) Yukarıda (d) bendinde belirtilen garanti, öngörüldüğü şekilde yayınlanmışsa ve

f) Bu bedeli sağlayan şirketler, yukarıda (c) bendinde belirtilen meblağ kadar bir tutarı, bu bedelin verildiği mali yıl için alıcı şirketin yıllık hesaplarının yayınlanmasından sonra üç yıl içinde dağıtılamayan bir yedek akçeye koyar veya yukarıda (d) bendinde yer alan garanti ile ilgili tüm taleplerin bu süre içinde çözüldüğü daha sonraki bir tarihe kadar gerekirse.

AB üyeleri, bir veya daha fazla bağımsız uzman tarafından taslak birleşme veya bölünme şartlarına ilişkin bir raporun hazırlandığı durumlarda, birleşme veya bölünme yoluyla yeni bir şirketin kurulmasına bu Maddeyi uygulamamaya karar verebilirler. AB üyeleri, bu durumlarda bu Maddeyi uygulamaya karar verdiklerinde, bu madde uyarınca hazırlanan rapor ve bir veya daha fazla bağımsız uzman tarafından taslak birleşme veya bölünme şartlarına ilişkin rapor, aynı uzman veya uzmanlar tarafından hazırlanmalıdır.

2.4.2. Uzman raporu şartından muafiyet (derogation from the requirement for an experts’ report)

AB üyeleri, idari veya yönetim organının kararı üzerine, nakit dışında bir bedel olarak Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2014/65 sayılı Direktifinde tanımlanan para piyasası araçları ile katkıda bulunurlarsa, bunların bir veya daha fazla düzenlenmiş piyasada işlem gördükleri ağırlıklı ortalama fiyat, ulusal kanunla belirlenecek yeterli bir süre boyunca, nakit dışındaki varlıklar için ilgili bedel olur.

Ancak, söz konusu fiyatın, bu tür devredilebilir menkul kıymetler veya para piyasası araçları piyasasının likit hale geldiği durumlar da dahil olmak üzere, katkısının yürürlük tarihindeki varlığın değerini önemli ölçüde değiştirecek istisnai durumlardan etkilenmesi durumunda, yeniden değerleme yapılır ve bu, idari veya yönetim organının sorumluluğu altında yürütülür. Bu tür bir yeniden değerlemede, Direktif madde 49(1), (2) ve (3) hükümleri geçerli olur.

AB üyeleri, idari veya yönetim organının kararı üzerine, devredilebilir menkul kıymetler ve para piyasası araçları dışındaki varlıklar için, Direktifin 49(1), (2) ve (3) numaralı maddelerini uygulamamaya karar verebilirler. Otoritelerce tanınmış bağımsız bir uzman tarafından gerçeğe uygun değer görüşüne tabi olan ve aşağıdaki koşulların yerine getirilmesi durumunda, nakit dışında bir karşılık olarak katkıda bulunulur:

a) Gerçeğe uygun değer (fair value), varlık katkısının yürürlük tarihinden en fazla altı ay önce belirlenmişse ve

b) Değerleme, katkıda bulunulacak varlıkların türü için geçerli olan AB üyesinde genel kabul görmüş değerleme standartları ve ilkelerine (generally accepted valuation standards and principles) uygun olarak yapılmışsa.

Varlığın katkısının yürürlük tarihindeki gerçeğe uygun değerini önemli ölçüde değiştirecek yeni özel durumların olması durumunda, idari veya yönetim organının sorumluluğunda (responsibility of the administrative or management body) bir yeniden değerleme (revaluation) yapılır.

Sermaye artırımına ilişkin kararın alındığı tarihte (date the decision on the increase in the capital) şirketin taahhüt edilen sermayesinin (company’s subscribed capital) en az %5’i oranında toplam yüzdeye sahip olan bir veya daha fazla pay sahibi, bağımsız bir bilirkişi tarafından değerleme yapılmasını da talep edebilirler. Bu tür hissedar(lar), talep tarihinde, söz konusu hissedar(lar)ın halen toplam payın en az %5’ine sahip olmaları koşuluyla, varlık katkısının yürürlük tarihine kadar talepte bulunabilirler.

AB üyeleri, idari veya yönetim organının bir kararı üzerine, devredilebilir menkul kıymetler (transferable securities) ve para piyasası araçları (money-market instruments) dışındaki varlıkların Direktifin 49(1), (2) ve (3) no.lu maddelerini uygulamamaya karar verebilirler. Bu madde uyarınca, yasal hesapların denetime tabi tutulması şartıyla, gerçeğe uygun değeri bir önceki mali yıla ait yasal hesaplardan münferit bir varlığın değerinden türetilen nakit dışında bir bedel olarak katkıda bulunulur.

2.4.3. Bilirkişi raporu olmaksızın nakit dışı varlıklarda değerleme (consideration other than in cash without an experts’ report)

Bilirkişi raporu olmaksızın, nakit dışında bir bedelin sağlandığı durumlarda, aşağıdakileri içeren bir beyanname yayımlanır:

a) Tahsis edilen nakit dışındaki bedelin tanımı;

b) Varlığın değeri, bu değerlemenin kaynağı ve uygun değerleme yöntemi;

c) Ulaşılan değerin en az adede, itibari değere veya itibari değerin bulunmadığı durumlarda hesap verilebilir esasa ve uygun olması halinde bu bedel karşılığında ihraç edilecek payların prime karşılık geldiğine ilişkin beyan ve

d) Orijinal değerleme ile ilgili olarak hiçbir yeni niteleyici koşulun oluşmadığına dair ilave bir beyan.

Bildirinin yayınlanması, her AB üyesinin yasalarında belirtilen şekilde gerçekleştirilir. Nakdi olmayan bir bedelin bilirkişi raporu olmaksızın verilmesinin önerildiği durumlarda, artışa ilişkin kararın alındığı tarihi içeren bir duyuru ve burada listelenen bilgiler, her AB üyesinin yasalarında belirtilen şekilde yayınlanır. Bu durumda, bu madde uyarınca yapılan beyan, yukarıda belirtilen duyurunun yayınlanmasından bu yana hiçbir yeni niteleyici koşulun oluşmadığı beyanı ile sınırlı olur. Her AB üyesi, uzman raporu olmaksızın nakit dışında bir bedel için bir katkının sağlandığı durumlarda, prosedüre uyumu sağlayan yeterli güvenceleri sağlar.

2.4.4. Kuruluş veya iş kurma yetkisinden sonra yapılan önemli satın almalar (substantial acquisitions after incorporation or authorisation to commence business)

Şirketin kurulduğu veya faaliyete başlamaya yetkili olduğu tarihten itibaren en az iki yıllık ulusal kanunla belirlenen bir sürenin sona ermesinden önce, şirket, belirtilen bir kişiye veya şirkete veya firmaya ait herhangi bir varlığı satın alırsa, Direktifin 4’üncü maddesinin (i) bendi gereğince^[2] taahhüt edilen sermayenin onda birinden az olmayan bir bedel karşılığında, devralma işlemi incelenir ve ayrıntıları Direktifin 49(1) ve (2) no.lu maddelerinde belirtilen şekilde yayınlanır ve genel kurulun da onayına (approval of a general meeting) sunulur. AB üyeleri, varlıkların bir hissedar veya başka bir kişiye ait olması durumunda da bu hükümlerin uygulanmasını talep edebilirler. Ancak bu hüküm, şirketin normal iş akışı içinde gerçekleştirilen satın almalar, idari veya adli bir makam tarafından veya gözetiminde gerçekleştirilen satın almalar veya borsa alımları için geçerli değildir.

2.4.5. Pay sahiplerinin katkı paylarını ödeme yükümlülükleri (shareholders’ obligation to pay up contributions)

Taahhüt edilen sermayenin azaltılmasına ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, pay sahipleri katkı paylarını (sermaye taahhüt borçları) ödeme yükümlülüklerinden kurtulamazlar.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

[1] Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin şirketler hukukunun belirli yönleri ile ilgili 14 Haziran 2017 tarihli (AB) ve 2017/1132 sayılı Direktifi [Directive (EU) 2017/1132 of the European Parliament and of the Council of 14 June 2017 relating to certain aspects of company law] için lütfen bkz. < https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32017L1132 > erişim tarihi 22 Mayıs 2022

[2] Bu konuda bkz. işbu yazının 2.1.2. no.lu maddesi.